Üstün Yetenekli Ergenlerde Problemli İnternet Kullanımı ve Siber Zorbalık: Drama Temelli Bir Müdahale Programının Etkililiği

Öz

Üstün yetenek, merak, yaratıcılık, biliş ihtiyacı gibi özellikleri içeren ve bilişsel, duygusal ve davranışsal farklılıkları kapsayan bir kavramdır. Ergenler için yaşamlarının vazgeçilmez bir unsuru gibi görünen teknolojik cihazların kullanım amaçları, üstün yetenekli çocuklarda değişim göstermektedir. İnternet, bilgiye erişim hızıyla onlar için geniş bir araştırma alanı sunarken riskleri de içermektedir. Bu risklerin önlenmesi ve müdahalesi için atılacak adımların önemli olduğu düşünülmektedir. Bu çalışmanın temel amacı, problemli internet kullanımına yönelik müdahale programının üstün yetenekli çocuklarda etkililiğinin sınanmasıdır. Çalışmada siber zorbalık düzeyinin azaltılması ve ana-baba aracılık stratejilerinin düzeyinin artırılması alt amaçlar olarak belirlenmiştir. Çalışmada ön test-son test kontrol gruplu deneysel desen kullanılmıştır. Programın etkililiği İşlevsel Olmayan İnternet Kullanımı Ölçeği, İnternette Ana-Baba Aracılığı Ölçeği ve Revize Edilmiş Siber Zorbalık Envanteri ile değerlendirilmiştir. Çalışma grubu 21 üstün yetenekli ortaokul öğrencisi ergenden oluşmaktadır. Deney (N=9) ve kontrol grupları (N=12) seçkisiz atama yöntemi ile belirlenmiştir. Deney grubuna dört oturumdan oluşan bilişsel-davranışçı yaklaşım temelli yaratıcı drama yöntem ve tekniklerini içeren müdahale programı uygulanmıştır. Program tanışma ve teknolojik araçlar; internet kullanımının faydaları, zararları ve işlevsel kullanım; internetin aşırı kullanımının sonuçları internet kullanımına alternatif etkinlikler ve zaman yönetimi konularını içermektedir. Sonuçlar deney grubunun aşırı meşguliyet ön test ve son test puanlarında anlamlı farklılık olduğunu göstermektedir. Çalışmada kullanılan programın özellikle aşırı meşguliyet belirti düzeyi yüksek üstün yetenekli ergenlerin belirti düzeylerini azaltmada kullanılması önerilmektedir.